YouTube, artık hayatımızın ayrılmaz bir parçası, hatta belki de vazgeçilmez bir köşesi. Ama her güzel şeyin bir bedeli var ya, YouTube’un da kendine has sorunları eksik olmuyor. Mahremiyet ihlalleri, reklamların çoğu zaman dayanılmaz hale gelmesi ve devletlerin meraklı gözleri… Peki, bu durumda ne yapmalı? Nasıl bir rota çizmeliyiz ki, dijital dünyada kendimize ait bir alan yaratabilelim? Bu sorulara cevap ararken, topluluk destekli ve açık kaynaklı bazı harika alternatiflerden bahsetmek istiyoruz.
Ancak ilk olarak, YouTube’un bizi nasıl izlediğini, mahremiyetimizi nasıl tehdit ettiğini anlayalım. Çünkü hangi sorunu çözmek istediğinize bağlı olarak tercih edeceğiniz servisler değişiklik gösterebilir.
- Devlet Gözetimi ve Mahremiyet İhlalleri: Çoğu web sitesi artık HTTPS protokolünü kullanıyor. Bu protokol, internet servis sağlayıcınızın ve dolayısıyla devletlerin, ziyaret ettiğiniz ana sayfayı görmesine olanak tanısa da (örneğin youtube.com), içerikte hangi sayfalara girdiğinizi görmezler. Ancak YouTube’a girdiğinizde izlediğiniz videolar doğrudan görülmezken, mahkeme kararlarıyla ya da doğrudan taleplerle bu bilgilere ulaşılabilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan bir olayda, FBI’ın belirli videoları izleyen kullanıcıların kayıtlarını YouTube’dan istediği ortaya çıktı. Hesap açmasanız bile, izleme zamanınız, IP adresiniz, işletim sisteminiz ve kullandığınız tarayıcı gibi birçok bilgi paylaşılabilir. Bu durum, mahremiyetinizin ciddi şekilde ihlal edildiğini gösterir ve sadece bir video izlediğiniz için sizi makul şüpheli durumuna sokabilir. Tabii ki bu tür olaylar çok nadir oluyor, aşırı evham yapmaya da gerek yok.
- Reklamlar ve Takipçiler: YouTube’da hesap açmasanız bile, platform izleme alışkanlıklarınız hakkında detaylı kayıtlar tutar. İzlediğiniz videolar ve arama geçmişiniz, size özel reklamlar sunmak için kullanılır. Bu, YouTube’un sizin hakkınızda ne kadar çok bilgi biriktirdiğinin bir göstergesidir. Sürekli karşımıza çıkan reklamlar, deneyimi daha da rahatsız edici bir hale getirir. YouTube Premium’a abone olarak reklamlardan kaçınabilirsiniz; ancak, platformun sizin hakkınızda tuttuğu kayıtlar ve takip etme mekanizması değişmez.
- Sansür: YouTube’daki sansürle mücadelede sıkça başvurulan yöntemlerden biri VPN kullanmaktır. Bir diğer yöntem ise YouTube üzerinden ülke ayarlarını değiştirmektir. Bu yöntemler, yasaklı içeriklere erişim sağlamada etkili olsa da, alternatif çözümler de mevcuttur.
Açık Kaynak Kodlu Alternatifler: Mahremiyetin Yeni Kahramanları
Birazdan detaylandıracağımız Piped, Invidious, NewPipe, FreeTube ve Yattee gibi servisler, YouTube deneyimimizi daha mahremiyet odaklı hale getirmek için topluluklar tarafından açık kaynak kodlu olarak geliştirilmiş projelerdir. Bu demek oluyor ki, geliştirilmeleri ve sürdürülmeleri için toplulukların katkılarına ihtiyaç duyarlar. Eğer bu hizmetlerden faydalanıyor ve onları beğeniyorsanız, gelişimlerine katkıda bulunmak için bağış yapmayı düşünebilirsiniz. Gelelim bu alternatiflere.
Tarayıcı Tabanlı YouTube Alternatifleri: Piped ve Invidious
Piped ve Invidious, reklamsız ve kullanıcı mahremiyetini koruyan YouTube alternatifleridir. Tarayıcınızda YouTube yerine bu iki servisin topluluk tarafından sağlanan linklere giderek en kolay şekilde video izleyebilir, müzik dinleyebilirsiniz.
Her iki servis de, reklamları engeller ve daha az dijital iz bırakmanıza yardımcı olur. Ancak, önemli bir farkları var: Piped, YouTube’dan gelen verileri proxy’leyerek size ulaştırırken, IP adresinizi gizler. Bu, YouTube’un sizin IP adresinizi takip etmesini de engeller. Invidious ise benzer bir hizmet sunmasına rağmen, IP adresinizi gizlemez.
İki proje de açık kaynak kodlu olduğundan topluluk tarafından sunulan farklı instance’lar (yani farklı linkler) vardır. Yani siz de kendi evinizde bir server’a isterseniz bu uygulamaları kurabilirsiniz. Ancak birçoğumuz bunu yapacak kaynaklara ya da teknik bilgiye sahip olmadığımızdan topluluk tarafından oluşturulmuş web sitelerini kullanırız. Bu yüzden linklerini verdiğimiz resmi websitelerinde bulunan linkleri kullanmaya özen göstermelisiniz.
Invidious sitelerini listesi: https://docs.invidious.io/instances/
Piped sitelerinin listesi: https://github.com/TeamPiped/Piped/wiki/Instances
Windows, macOS ve Linux: FreeTube
Masaüstü cihazlarınız için FreeTube, YouTube videolarını reklamsız ve gizlilik odaklı bir şekilde izlemenizi sağlar. Linux, macOS ve Windows işletim sistemlerinde kullanılabilir. FreeTube, yerel olarak abonelikleri ve izleme geçmişini saklar, ayrıca çeşitli gizlilik ve kullanıcı ayarları sunar.
Android: NewPipe
Android kullanıcıları için NewPipe, YouTube deneyimini iyileştiren bir başka harika seçenektir. Reklamsız video izleme, arka planda oynatma ve indirme özelliği sunar. NewPipe, yerel olarak abonelikleri ve izleme geçmişini saklayarak mahremiyetinizi korur. Bu uygulama, Google servislerine bağımlı olmadan YouTube içeriklerine erişim sağlar.
macOS ve iOS: Yattee
Apple ekosistemindeki kullanıcılar için Yattee, iOS ve macOS cihazlarında özelleştirilmiş ve reklamsız bir YouTube deneyimi sunar. AdBlock, SponsorBlock gibi özelliklerle donatılmıştır. Yattee, alternatif Invidious ve Piped örneklerine erişim imkanı sunarak, kullanıcıların çeşitli içeriklere erişimini kolaylaştırır. Yattee uygulamasını kullanabilmek için Settings > Advanced and add manifest url kısmına bu linki eklemeniz gerekiyor: https://r.yattee.stream/manifest-invidious-piped.json Bu adımın manuel olarak yapılmasının zorunlu olma nedeni, App Store’un izin vermemesidir. Şu anki haliyle Yattee aslında bir video player olarak uygulaması olarak App Store’a deklare ediliyor, YouTube alternatifi değil.
Kanal Aboneliklerinizi Kolayca Yönetin
Bu alternatif servislerin güzel yanlarından biri de, YouTube kanal aboneliklerinizi bir dosya olarak indirip, istediğiniz zaman bu yedekten geri yükleyebilmenize olanak tanımasıdır. Bu özellik, platformlar arası geçişlerde büyük kolaylık sağlar.
Diğer yandan birçok Invidious ve Piped instance’ı, yani sitesi, kullanıcı hesabı açmanıza ve üyeliklerinizi veya izleme geçmişinizi bu hesapla senkronize etmenize olanak tanır. Tabii bu durumda o siteyi size sunan kişi veya topluluğa güvenmeniz gerekiyor demektir. Seçim size kalmış.
IP Adresi ve Mahremiyet
Bu servis ve uygulamalar, YouTube deneyiminizi geliştirirken mahremiyetinizi koruyabilir, ancak unutulmamalıdır ki, internet üzerinde hareket ederken IP adresiniz, kullanılan platform tarafından görülebilir. Örneğin, Piped kullanırken YouTube’un sizin IP’nizi görmesini engelleyebilirsiniz ama bu, Piped’in IP’nizi göremeyeceği anlamına gelmez. Her ne kadar birçok insan bu servise güvense ve Piped’in bu işten bir çıkarı olmasa da bu tamamen sizin kendi tehdit modelinize göre vermeniz gereken bir karardır.
Eğer IP adresinizi Piped’tan da gizlemek isterseniz, güvenilir bir VPN kullanmayı düşünebilirsiniz. VPN, sizi çevrimiçi dünyada daha görünmez kılarak, gerçek IP adresinizi saklar.
VPN önerilerimiz için ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.
Son söz, YouTube son zamanlarda hem reklam engelleyici eklentilere hem de bu mahremiyet dostu servis uygulamalara savaş açtı. YouTube devamlı bu servisleri engellemek için yeni kodlar geliştiriyor, sonrasında topluluk ise bunlara karşı yeni alternatifler buluyor. Zaman zaman bu uygulamalardan ve sitelerden, özellikle de Piped instance’larından YouTube’a erişememe ihtimaliniz var. Malum Piped tüm veriyi kendi sunucuları üzerinden aktararak IP adresini gizliyor.